Een compromis zonder toegevingen

Esthetisch en symbolisch

Het meest opvallende aspect aan de villa is niet de vorm, maar de aaneen­gesloten  reeks  natuurstenen  platen  die  de  gevel  bekleden.  De  donker­gekleurde  lijnen  lijken  niet  toevallig  op  takken  en  dunne  stammen  van  bomen:  ze  zijn  het  werkelijk,  gefossiliseerde  plantenresten  die  miljoenen  jaren geleden in het steen terecht kwamen. Volgens Frederik de Smet, zaak­voerder  van  icoon.be  architecten,  is  de  functionaliteit  van  het  natuursteen  niet  alleen  esthetisch  maar  ook  symbolisch.“De  bouwheer  is  een  groot natuurliefhebber. Om plaats te maken voor de woning, maar ook om voldoende zonlicht  door  te  laten  voor  de  voltaïsche  panelen  waarmee  het  dak  zou  worden volgelegd, moesten er heel wat bomen worden gerooid. Dat ging hem aan het hart. Ik heb toen gezocht naar dit natuursteen en hem dit voor­gesteld. Hij was er erg mee opgezet. Het was trouwens kantje boord dat dit kon, want er waren nog negen platen over en die waren juist voldoende voor deze gevel. Er mocht dan ook niets misgaan bij de plaatsing ervan.”

Energiesas

Alsof het een geste van eerherstel naar de gerooide bomen is,  hebben  de  bewoners  veel  jonge  boompjes  laten  aanplanten aan de zijkanten van de tuin, al is dat natuurlijk ook een antwoord op de vraag naar meer privacy tegen­over  buren.  Het  natuursteen  loopt  door  in  de  inkomhal,  die   eveneens   bedoeld   is   als   stellingname   tegen   nieuwsgierige  blikken  vanaf  de  straat.  Het  leefgedeelte  van  de  woning  begint  pas  om  de  hoek  en  kan  worden  afgesloten  met  een  schuifdeur.  “Ook  daaraan  zit  een  ecologisch  aspect”,  aldus  de  architect.  “In  de  winter  fungeert  de  inkomhal  als  een  soort  energiesas  die  de  warmte binnen­ en de koude buitenhoudt. Het glas in de ramen bestaat uit drie lagen, de verwarming  en koeling gebeurt door energie diep onder de grond uit te wisselen. Ik  grap  weleens  dat  de  enige  hernieuwbare  vorm  van  energie  die  deze  bewoners  níét  hebben  die  van  een  eigen windmolen is. Zelfs de open haard, die de vrouw des huizes per se wilde hebben, werd aan het einde van de discussie een haard op bio­ethanol.”

Gezellig en praktisch

Het compromis van de open haard toont aan dat de echtelieden ieder hun  eigen  prioriteiten  hadden.  Voor  hem  was  dat  een  duurzaam  en  energieneutraal  huis,  voor  haar  een  sfeervolle  en  mooie  woning.  De  esthetiek en gezelligheid komen vooral tot uiting in de woonkamer, waar de  architect  een  uitdieping  van  de  vloer  heeft  gemaakt.  Op  een  fraai  parket van gerookt eikenhout staat een comfortabel bankstel. Iets hoger, voor het raam, staan twee stijlvolle zeteltjes, bijna als een statement. Ook de lange houten tafel met dito stoelen aan de andere zijde van het haard annex  televisiemeubel  getuigt  van  goede  smaak,  net  als  de  Italiaanse  minispots in het plafond van de keuken, die vooral zijn gekozen vanwege het  lichteffect.  De  keuken  is  dan  weer  vooral  praktisch,  met  een  Bora-inductieplaat,  die  dankzij  de  zijwaartse  rookafzuiging  een  (traditionele)  dampkap  overbodig  maakt. De zwarte keukenwand loopt door het glas tot buiten   en   scheidt   de   keuken   van   de   omvangrijke   berging,   waarin   ruimte   is   voor   de   wasmachine,   voedsel  voorraden  en  de  technische  installaties.    Dit  bergingblok  bevat  de  enige  muren  op  de  begane  grond  en  krijgt  zo,  naast  haar  afscheidende  functie  naar de straat toe, een zonerende functie in het open plan van de begane grond.

Doorlopende zones

“Een van de vereisten was dat de keuken niet zichtbaar was vanuit de woon-kamer. Dankzij de L-vorm zijn die twee ruimtes inderdaad visueel van elkaar gescheiden”,  legt  Frederik  De  Smet  uit.  “Het  gepolierde  beton  hebben  we  laten doorlopen op het terras en ook voor de oprit gebruikt, maar daar heb ik er wel voegen in gemaakt om de massiviteit te doorbreken. De tuinman heeft   dat   idee   overgenomen.   Zo   lopen   de   tegels   als   stapstenen door tot het terras in de achtertuin. Oorspronkelijk zou ik daar een tuinhuis maken in wit crepie, maar het budget voorzag  daar  niet  meer  in.  Zo  zou  wel  nóg  duidelijker  zijn  geweest dat de woning in zones is verdeeld, zones die zich zelfs buiten het eigenlijke blok konden uitstrekken.”

Bovenverdieping

Vanuit de inkomhal leidt een stalen trap naar de boven­verdieping. De donkere spijlen kruisen elkaar als takken, waardoor ze esthetisch mooi passen bij de tekening in de natuursteen. Omdat ze bovenin zijn bevestigd lijken de treden te zweven, terwijl de spijlen toch voor voldoende houvast zorgen. Een lange gang verbindt de kinderkamers en de bijbehorende badkamer met het slaapgedeelte van de  ouders.  Die  gebruiken  de  ingemaakte  kasten  in  de  gang  als  dressing  en  hebben  vanuit  hun  masterbedroom  een  prachtig  uitzicht  op  enerzijds  een  deel  van  hun  (groen)dak  en  anderzijds  de  zijkant  van  de  tuin.  Het  pronkstuk  van  deze  verdieping  is  echter  de  badkamer.  Die  is  voorzien  van  een  glazen  koepel,  waardoor  de  bewoner  die  de  ruimte  gebruikt  in  ieder  geval  altijd  baadt in een zee van licht. “In de afloop van de inloopdouche is  een  warmtewisselaar  geïnstalleerd”,  zegt  Frederik  De  Smet. “Het afvalwater loopt langs koperen buizen, die de warmte ervan opnemen en weer afgeven aan het water dat  naar  de  douchekop  gaat.  Zelfs  hier  wordt  energie  teruggewonnen,   en   de   energie   die   overdag   wordt   opgewekt blijft ’s nachts bewaard in een batterij.”

Variatie en verfijning

Details als de rechthoekige grepen op de deuren en een lavabo zonder spoelbak in beide badkamers verfijnen de afwerking  van  deze  woning.  Icoon  architecten  heeft  de  basisvorm van deze villa zo sterk in de vingers dat Frederik De Smet zich op variatie en verfijning kan concentreren. Zo  is  er  evenredig  naar  de  wensen  van  de  opdracht­gevers geluisterd. Het huis is bijzonder vooruitstrevend op het gebied van energievoorziening, maar De Smet heeft  de  voorzieningen  zodanig  laten  installeren  dat  ze  de  esthetiek  nergens  doorkruisen.  De  woning  is  ook  bijzonder  mooi  in  aspecten  als  het  natuursteen,  de  trap en vloeren. Soms kan een compromis blijkbaar zo uitpakken dat het lijkt of niemand een toegeving heeft hoeven doen.

Privacy goed doordacht

Schuin geplaatste houten lamellen verhinderen inkijk vanaf de straat en geven toch een vrij uitzicht voor de bewoners. De deurbel bij de toegang tot  de  privéwoning  is  net  zo  zwart  als  de  deurpost  en  daardoor  kwasi  onvindbaar voor wie er voor het eerst aanbelt. Zo verhinderen de bewoners dat  patiënten  die  zich  vergissen  van  toegangsdeur  hun  rust  verstoren.    Subtiel, maar efficiënt. Hun villa ligt in een spie tussen twee straten. De omvangrijke tuin is aan beide kanten grotendeels open. Een trampoline en een tussen de bomen gespannen speelelement laten zien hoe ideaal deze tuin is voor jonge kinderen. “Omdat we binnen aan drie kanten door glas omgeven zijn, kunnen we de kinderen makkelijk in het oog houden en zij ons eveneens’’, zegt de bewoonster. “Die openheid is ook kenmerkend voor het interieur. De eerste keer dat de kinderen naar boven liepen om te spelen vroegen ze of wij meegingen, maar al direct ontdekten ze dat ze ons ook van daar konden zien of horen.”

Psychologisch sas

De villa is opgetrokken in beton en een stoere industriële uitstraling is wat haar van binnen en buiten kenmerkt. Het praktijkgedeelte is rechthoekig. Naast de wachtruimte en de receptie bevinden zich vier behandelkamers en  een  sterilisatieruimte.  Met  zoveel  beton  zouden  de  artsen  de  indruk  kunnen krijgen in een bunker te werken, ware het niet dat elke behandelkamer voorzien is van een venster dat van de  vloer  tot  het  plafond  reikt  en  dat  bovendien  kan  worden  geopend  –  een  toevoeging  uit  het  coronajaar.  Boven  de  deuren  en  wanden  bevindt  zich  een  halve  meter glas. De wachtkamer geeft zelfs aan twee kanten uitzicht  naar  buiten.  “De  patiënten  kunnen  een  stuk  van  de tuin zien als we hen behandelen. Zo’n panorama en al dat groen  ontspant automatisch”, verklaart de bewoonster. De architect heeft aan dit soort oplossingen meegedacht. “Ik heb voor de wachtkamer gekozen voor banken in een solid surface van het merk Staron en het type Terrazzo Venezia,  met  een  tekening  die  terugkomt  in  het  kook­eiland  en  in  de  douchewand”,  zegt  architect  Frederik  De  Smet  van  icoon  architecten.  “Ik  heb  ook  gezorgd  voor uitsparingen onder het zitvlak, waar plaats is voor tijdschriften, zodat de zitplaatsen niet verlorengaan. Er is een toilet en een lavabo voor de patiënten en daar­achter  ligt  de  garage.  Die  dient  als  scheiding  tussen  werk en privé, fysiek maar in zekere zin ook als psycho­logisch sas.”

Zwevende wandkast

De toegangsdeur tot de garage is optisch weggewerkt in een  houten  wand.  Je  stapt  direct  de  grote  open  keuken  binnen, meer bepaald het deel waar de eetkamer staat, en naast de deur  die toegang geeft tot de buitenkeuken en het overdekt terras. Opvallend aan de keuken is vooral de lange zwarte wandkast, die lijkt te zweven boven de vloer, op één stuk na waar zich de gashaard bevindt. De wandkast  is  verdeeld  in  compartimenten,  waaronder  één  waarachter  zich  een  computer  met  bureaublad  bevindt,  één  die  de  drankkast  herbergt  en  één  die  de  koffiebar bevat. Zodra er één of meer deuren openstaan, biedt  de  keuken  een  geheel  andere  aanblik  dan  daar-voor.  De  rij  wandkasten  loopt  door  tot  buiten,  waar  ze  plaats biedt aan speelgoed en tuingereedschap.

Meesterwerk van smeedkunst

Midden  in  de  ruimte  staat,  of  beter  gezegd:  hangt,  een  lange  stalen  trap.  De  dunne  spijlen  geven  voldoende  houvast   en   beschutting   als   men   de   zwevende   trap   bestijgt  of  afdaalt.  Aan  één  kant  lopen  ze  kunstig  uit  in  een leuning. Een waar meesterwerk van smeedkunst. De gang leidt rechts naar de slaapkamers van de kinderen en links naar het slaapgedeelte van de ouders, gescheiden door een centrale vide. Witte wandkasten in de gang dienen als opbergruimte en tegelijk als dressing. Ze stoppen niet bij de drempel van de badkamer annex slaapkamer die geen onderlinge afscheiding kent, en lopen hierin door. Je kunt uit je bed met enkele stappen de douche in lopen of het ligbad in  stappen.  Vanuit  die  douche  heb  je  bovendien  via  het  trapgat  het  volle  zicht  op  de  tuin  beneden.  Máár  de  scheidingswand  is  ook  letterlijk  slecht  een  deur  verder.  Via  een brede taatsdeur kan het hele slaapgedeelte worden afgesloten van de rest van het huis. Privacy is in deze woning overal binnen handbereik.

Spievorm

Met  zijn  L-vorm  is  deze  villa  eigenlijk  het  spiegelbeeld  van  die  van  de  buren,  niet  toevallig,  want  dezelfde  architect  heeft  beide  woningen  ontworpen en ze staan op wat oorspronkelijk één kavel was. De spievorm heeft als voordeel dat de patiënten via de ene straat kunnen binnenrijden en op één van de zes aangegeven plekken vóór het pand kunnen parkeren, terwijl de bewoners vanuit de garage met hun fiets via een tuinpad en een poortje een aparte toegang hebben tot de andere straat. Dat is dan weer net buiten het zicht van eventuele patiënten in de behandelstoelen van  de  praktijk.  Zelfs  dan  is  er  door  de  architect  een  subtiele  scheiding  aangebracht tussen werk en privé. “Ik heb het als kind meegemaakt dat de grens tussen woonhuis en praktijkruimte erg onduidelijk was”,  zegt  de  bewoonster.  “Dat  is  niet  plezierig  en  dat  wilde  ik  in  onze  woning  koste  wat  het  kost  vermijden.  Mochten we trouwens ooit besluiten het huis te verkopen, dan  kan  de  praktijkruimte  zonder  veel  kosten  worden  getransformeerd  in  iets  anders.  De  wanden  tussen  de  kamers kunnen  makkelijk worden gedemonteerd.”   Maar voor het ooit zover is, mogen de nieuw aangeplante bomen  hun  volle  wasdom  bereiken,  de  kinderen  een  gelukkige jeugd doormaken en de patiënten hun gebitten intact  houden.  De  grote  betonnen  platen  die  de  muren  van de villa vormen getuigen met hun stevigheid alvast van dit onverzettelijke en gezonde voornemen.